Haïti 2009

Onder de klodders
Als op de eerste dag de deuren van het werklokaal open gaan tuimelen er 35 gillende zwarte kindjes tussen de 3 en de 6 jaar het lokaal in, klaar om de boel op stelten te zetten. Helaas zijn de schatjes totaal niet onder de indruk van onze witte gezichten. Zonder vertaling en met een toch al verkouden, hese stem voel ik de bui hangen. Dit wordt een ramp. Binnen een kwartier zijn de lapjes, die bedoeld waren om er lieve bloemetjes en sterretjes op te schilderen, onder de klodders verf. Maar ze hebben intussen ook zichzelf, elkaar, de muren en tafels bekliederd…

Ze trekken aan onze kleren en knijpen in onze armen. Maar zoals altijd, in het diepst van de ellende is de redding nabij. Onze muzikale Elbert uit Curaçao pakt zijn accordeon en begint te spelen en zie daar, als je maar genoeg lawaai maakt krijg je de aandacht. Al zingend hebben we hen 40 minuten later afgevoerd, terug naar hun appartementen met hun eigen tantes. Intussen slagen Wim en Jenny erin om de bende boven zes jaar handjes te laten schilderen met daarop dierfiguurtjes. En dat was dus dag één.

Moderne slavernij
We werken met een team van vijf in het project ”Hart Voor Haïti”. Zoals de naam al zegt, Haïti, het westelijk deel van het eiland Hispaniola, in het Caribische gebied. Marleen Vansteenvoort , Jenny Verplanke en Wim Engels uit België, Joke Timmer uit Nederland en Elbert Schouten uit Curaçao.

Met recht ”Hart Voor Haïti “, want je moet wel een heel warm hart voor de ze mensen hebben, wil je hier in dit land kunnen werken. We praten over het armste land van het westelijk halfrond. De Haïtiaan is er trots op bewoner van het eerste land te zijn dat zo’n 200 jaar geleden het juk van de slavernij en het kolonialisme heeft afgegooid.Sindsdien praten we over anarchie, armoede en andere vormen van slavernij. Veel Haïtianen werken uit pure armoede in de Dominicaanse Republiek als moderne slaven op de suikerplantages. En dan zijn er de “restaveks”. Kindjes die als slaven van de ene arme familie naar de andere arme familie gaan om te werken. Velen halen de pubertijd niet. Volgens internet zijn er vandaag de dag nog zo’n 300.000.

Johan Smoorenburg is 28 jaar geleden met dit kinderdorp begonnen. Haïti heeft, naast de staatsgrepen en armoede ook orkanen en overstromingen meegemaakt, met heel veel doden als gevolg. Een land met een twijfelachtige toekomst. De kinderen in het kinderhuis zijn door hun moeders gebracht omdat die er zelf niet voor kunnen zorgen, en vooral om te voorkomen dat deze kinderen ook in het ”restavek” circuit terecht komen. Wij mogen het terrein niet af vanwege het gevaar voor kidnapping. Begrijpelijk, want ruim een jaar geleden waren er nog zo’n 30 kidnappingen per dag. En, met of zonder losgeld, het kan je leven kosten.

Werken met kinderen
De eerste week hebben we met de kinderen van het kinderdorp gewerkt. Natuurlijk ging het na die wat moeilijke eerste dag helemaal goed. Met een betere indeling en een goede vertaling, hebben we met elkaar genoten van het schilderwerk en de spelletjes. Wim Engels is uniek. Hij kan een troep wilden in de rij zetten en er dan met het grootste plezier groepsspelen mee te doen. Vette pret voor iedereen. Ja, iedereen, want ook de bejaarden die op het centrum Bon Repos wonen hebben hartverwarmend gedanst en gezongen bij de muziek van Elbert’s accordeon. Prima voor de stemming in het bejaardenhuis en natuurlijk ook voor hun bloedsomloop.

Dode kat
Er is een grote lagere en middelbare school op het terrein waar ook de buurtkinderen op school gaan. De tweede week was de schoolvakantie voorbij. We hebben de eerste schooldag de directeur van de school opgezocht. Na de kennismaking heeft Wim gevraagd of wij ook met enkele klassen mochten werken. Maar een dode kat, die in verre staat van ontbinding in het kantoor van de directeur lag, gooide roet in het eten. De stank was niet te harden. De kinderen die waren komen opdagen werden weer naar huis gestuurd en het hoofd kon ook niet voorspellen hoeveel kinderen er morgen zouden komen. Laat staan overmorgen en de rest van de week. Niet iedereen had het schoolgeld al bij elkaar en dat soort dingen, begrijpt u wel. Wij begrepen het. Zo viel er niet veel te plannen, maar we zouden morgen weer terug komen en wel zien hoe de bal rolt.

Talent
We hebben de rest van de week heerlijk gewerkt met de schoolkinderen. Wat een plezier hadden ze in het werken met klei en papier-maché. Wat een talent zit er tussen. Haïtianen zijn een creatief volk. Zij maken de mooiste dingen uit niets. Zij beschilderen hun busjes tot ware kunststukken. En dan de schilderijen langs de kant van de weg. Prachtig.

Marleen Vansteenvoort, een Vlaamse kunstenares, introduceerde het werken met klei om potjes, diertjes en kralen te maken. Vooral de middelbare scholieren konden er niet genoeg van krijgen. We moesten hen wegsturen met:“Als je nú niet terug gaat naar je klas krijg je echt straf”. Een uurtje later stonden ze dan alweer op ons te wachten om hun werk af schilderen. Je kunt er rustig vanuit gaan dat deze kinderen dit nooit meer zullen vergeten.

De Parade
En dan de traditie van Art For All. De Parade.Na enig praten en overleggen mochten we toch buiten de poorten van het kinderdorp.De fanfare die vooral op begrafenissen speelt loopt voorop. Dan al die hele kleintjes in het midden. Ze worden met een lang touw links en rechts als een kudde in het gareel gehouden. De kleintjes zijn al gauw moe. Ze zijn zover lopen buiten de poort niet gewend. Onze mannen hebben kindjes op hun nek, op de armen en aan hun benen bengelen. Dansend en joelend komen we weer binnen de veilige poorten, waar drankjes wachten voor iedereen. Na de zondagochtend kerkdienst mochten de jonge kunstenaars hun werk laten zien aan de volwassenen.

We hadden buiten, voor de kerk, een expositie ingericht die duidelijk liet zien waar de kinderen toe in staat zijn. Verbaasde gezichten van de kerkgangers en gelukkige, trotse snoeten van de kunstenaars. We mogen vaststellen dat ook deze veertien dagen werken met Haïtiaanse kinderen een indrukwekkend stempel heeft achtergelaten in hun levens en dat is precies waar Art For All voor staat.

Joke Timmer